Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính mỗi năm có hơn 800.000 người chết do tự tử, trung bình cứ 40 giây sẽ có 1 người chết do tự tử, số lần cố gắng tự tử của nhiều người lên đến 25 lần. Trong đó 78% các ca tự tử xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.
Tại nhiều quốc gia, tự tử là nguyên nhân đứng hàng thứ ba dẫn đến cái chết cho những người ở vào độ tuổi từ 15 - 44 và đối với cái chết của nhóm thanh thiếu niên lứa tuổi từ 10 - 24, tự tử là nguyên nhân đứng hàng thứ hai.
Vấn đề tự tử trước nay được xem như một vấn đề xã hội, ít được mọi người chú ý, nhưng mức độ nghiêm trọng của nó cũng không kém phần dịch bệnh cướp đi sinh mạng con người. Tuy nhiên, tự tử là vấn đề hoàn toàn có thể ngăn ngừa và chặn đứng được.
Việc ngăn ngừa tự tử cần bắt đầu từ khâu phát hiện sớm những dấu hiệu của người có ý định tự tử để kịp thời ngăn chặn và cứu giúp. Theo Tổ chức Y tế thế giới, 10 dấu hiệu sau đây cho thấy những người có ý định tự tử:
1. Nói về tự tử, về cái chết: Người có ý định tự tử thường nói về tự tử, về cái chết hoặc sự trừng phạt bản thân.
2. Chuẩn bị các phương tiện để tự tử: Họ tìm kiếm, chuẩn bị dao, kiếm, thuốc ngủ, dây hoặc thường tới những nơi có thể tự tử như hành lang nhà cao tầng, cầu, sông, hồ..).
3. Quan tâm tới cái chết: Thể hiện sự quan tâm bất thường về cái chết, như làm thơ, viết nhật ký, tự truyện có đề cập đến cái chết và sự ra đi của mình. Tìm đọc các sách, báo, phim ảnh về cái chết.
4. Không còn hy vọng về tương lai: Bày tỏ sự vô vọng, tế tắc, mất niềm tin vào cuộc sống, vào tương lai. Trong lời nói, thư từ, email, facebook của người có ý định tự tử thường thường thể hiện sự vô vọng, không thiết sống.
5. Căm ghét, đày đoạ bản thân: Có cảm giác tội lỗi, xấu hỗ, vô giá trị hoặc chán ghét bản thân. Họ thường nói về tội lỗi hoặc gánh nặng của bản thân mình đối với những người xung quanh. Ví dụ: “không có tôi thì anh sẽ sướng hơn...”.
6. Sắp xếp tư trang, và các việc riêng: Sắp xếp lại tư trang, cho đi các đồ vật có giá trị hoặc liên lạc với các thành viên gia đình và bạn bè, như nhờ ai đó giúp gửi lời nhắn tới gia đình, tới người thân...
7. Nói những lời tạm biệt: Có thể bất ngờ tới thăm hoặc gọi điện cho người thân và bạn bè và nói những lời vĩnh biệt hoặc nhắn gửi, ám chỉ sự chia tay, như “nếu không còn gặp lại thì...”
8. Rút lui khỏi người thân, bạn bè: Trong thời gian trầm cảm, bế tắc, người có ý định tự tử thường sống khép mình, tự cô lập mình với người thân, bạn bè.
9. Có hành vi khác thường: Từ ăn, ngủ thất thường, có các xích mích, xung đột với mọi người xung quanh; sử dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích nhiều hơn bình thường; có lối sống buông thả và coi thường rủi ro...
10. Đột ngột thay đổi tâm tính: Có thể thay đổi tâm tính từ lo âu, trầm cảm sang điềm tĩnh, vui vẻ, thoải mái. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy người này đã có giải pháp vượt qua bế tắc, nhưng đa số là họ thay đổi tâm tình vì đã đưa ra quyết định tự tử rồi. Họ bình thản chờ cơ hội để thực hiện. Vì vậy, cần phải theo dõi, hỗ trợ để ngăn ngừa họ thực hiện tự tử.
Để giúp đỡ người này từ bỏ ý định tự tử, các chuyên gia y tế khuyến cáo:
- Hãy nói một cách chân thành cho họ hiểu bạn rất quan tâm tới họ và họ không cô đơn.
- Lắng nghe họ và khuyến khích họ nói ra, trút bỏ những nỗi đau, sự giận dữ. Hãy điềm tĩnh, chấp thuận những lời họ nói mà không phán xét, không tranh luận đúng sai về những gì họ đang nói.
- Tạo niềm tin, hy vọng cho họ để họ nhận ra rằng căng thẳng, trầm cảm chỉ là tạm thời, xung quanh họ còn nhiều sự giúp đỡ, còn nhiều người thân, nhiều việc quan trọng với họ và cuộc sống của họ rất có ý nghĩa.
- Tìm sự giúp đỡ, hỗ trợ từ gia đình, bạn bè của họ; liên lạc với các chuyên gia tâm lý, nhân viên công tác xã hội, nhân viên y tế để họ có các biện pháp trị liệu phù hợp.
- Hãy chủ động và tự tin vào khả năng giúp đỡ, cứu chữa của bạn sẽ ngăn chặn được tự tử, chủ động gọi điện hoặc tới thăm người có ý định tự tử để giúp đỡ họ.
- Khuyến khích họ thay đổi lối sống lành mạnh, lạc quan, như lôi kéo họ vào các hoạt động thể dục thể thao, ăn, ngủ điều độ, không sử dụng các chất kích thích.
- Cung cấp cho họ những thông tin, địa chỉ cần thiết để khi gặp khó khăn bế tắc họ có thể liên lạc tìm kiếm sự giúp đỡ.
- Di chuyển họ tránh xa những đồ vật có thể giúp tự tử như dao, kéo, nhà cao tầng, thuốc ngủ...
- Tiếp tục theo dõi, giúp đỡ họ kể cả khi họ nói không còn ý tưởng tự tử nữa. Họ rất cần sự gần gũi, giúp đỡ của mọi người xung quanh để cần bằng cuộc sống.
Tự tử là một cái chết có thể được ngăn chặn, điều quan trọng đối với mỗi chúng ta là không ngừng quan tâm, chăm sóc sức khỏe tinh thần của bản thân, gia đình, bạn bè và cộng đồng để phòng ngừa các bệnh rối nhiễu tâm trí và bệnh tâm thần.
Nguồn: Nguyễn Vân (SYT Hà Nội)
